Diverse stations

2030: alle 402 stations toegankelijk
Aanleiding voor de aanpak van de stations - Bloemendaal, Haarlem Spaarnwoude, Den Helder Zuid, Tilburg Reeshof, Alkmaar Noord en Driehuis - zijn aangepaste EU-regels. Volgens die regels moeten in 2030 alle 402 Nederlandse stations toegankelijk zijn voor iedereen, of je nu in een rolstoel zit, met kinderwagen komt, of een visuele beperking of psychische aandoening hebt. Spoorbeheerder Prorail heeft daartoe het Programma Toegankelijkheid gemaakt, dat in fasen wordt uitgevoerd. Bij deze stations was de opdracht om hellingbanen, liften en traverses over het spoor te plaatsen.

Esselman: ‘Het lijkt een puur praktische opgave: pas die liften en hellingbanen logisch en landschappelijk in, en pas perrons zodanig aan dat de trein gelijkvloers toegankelijk wordt. Venhoeven: ‘Maar voor ons was het vertrekpunt een veel grotere opgave: de mobiliteitstransitie. Grote stations spelen daarin een sleutelrol, maar veel mensen beginnen hun reis op een kleiner station. Als je die aanpakt, gaat dat een groot effect opleveren, en maak je tegelijk natuurgebieden als de Oudorperpolder bij Alkmaar-Noord, en de Bloemendaalse duinen voor meer mensen toegankelijk.’

Ook oog voor sociale veiligheid
In 2010 had 1 op de 6 mensen in Europa een beperking, door de vergrijzing groeit dat aantal. Venhoeven noemt als voorbeeld een 77-jarige mevrouw die vanwege verminderd zicht niet meer durft auto te rijden, en daarom per trein reist; ze woont vlakbij een station. ‘Alleen ’s avonds is dat een probleem, ze is bang om dan alleen op dat station te zijn. Het toont dat ook de sociale veiligheid op orde moet zijn, wil je mensen naar het station krijgen.’

Dit werd een belangrijk uitgangspunt bij de vernieuwing van de stations. ‘Het gaat dan onder meer om zichtbaarheid’, legt Esselman uit. ‘De liften hebben we zo transparant mogelijk ontworpen, met een minimale draagconstructie, grote glasvlakken met zo min mogelijk bevestigingspunten, en daken van glas. Tegelijk zetten we de lift, die zo’n zeven meter hoog is, in voor de herkenbaarheid van het station en de omgeving. Zo hebben we in Alkmaar-Noord uiteindelijk veel meer tot stand gebracht dan het inpassen van de lift in de tunnel en de verbreding van de perrons; met de gemeente is een compleet plan ontwikkeld voor de bouw van woningen, en de vestiging van de Europese school. Daarmee ontstaat levendigheid, die het station tot een prettiger plek maakt.’

In Bloemendaal is het de architecten gelukt om tegelijk met het plaatsen van de lift en hellingbaan de spoortunnel te voorzien van nieuw tegelwerk en verlichting, en kreeg het station met een nieuwe overkapping eindelijk een entree. Venhoeven: ‘De bijzonderheid van deze renovaties zit in de manier waarop basale elementen – lift, hellingbaan, routing, verlichting - tot een architectonische eenheid gesmeed zijn. Met als inzet een bredere benadering van toegankelijkheid.’

Facts & figures
Uitgangspunt voor het toegankelijk maken van deze stations is dat iedereen moet zelfstandig met de trein kunnen reizen. Ook als je reist met een kinderwagen, bagage, een rolstoel of als je een functionele beperking (fysiek, psychisch of zintuiglijk) hebt. Europees onderzoek (2020) wijst uit dat circa 20% van de EU-inwoners enige vorm van invaliditeit ondervinden.

In totaal zijn op deze zes stations 13 liften geplaatst, tegelijk met diverse hellingbanen, bruggen en overkappingen, en nieuw stationsmeubilair. Ingrepen per station:
- Station Den Helder-Zuid: 2 liften, bruggen en hellingbanen
- Station Bloemendaal: 2 liften met nieuwe trapoverkappingen
- Station Tilburg Reeshof: 2 liften, bruggen en hellingbanen
- Station Haarlem Spaarnwoude: 3 liften, bruggen en hellingbanen
- Station Alkmaar-Noord: 2 liften met nieuwe stationsoverkappingen
- Station Driehuis: 2 liften met nieuwe trapoverkappingen